واژه‌هایی با چند صورت املایی
در فارسی
کلماتی وجود دارد که دارای دو یا چند صورت املایی مضبوط است. مرادْ
واژه‌هایی است که در کتابت آنها حروف هماوا (ا/ ع؛ ت/ ط؛ ث/ س/ ص؛ ح/ ه؛ ذ/
ز/ ض/ ظ؛ غ/ ق) به کار رفته باشد. فهرست این واژه‌ها و ضبط پیشنهادی برای
آنها، به تفکیک عام و خاص، به شرح زیر است:
فهرست واژه‌های دارای دو یا چند صورت املایی با ضبط مختار
در این
فهرست فقط واژه‌هایی درج شده است که دارای دو یا چند صورت املایی ضبط‌‌شده
باشد و علاوه بر آن، در زبان فارسی امروز به کار رود، یا واژه‌هایی چون
نام‌های گیاهان و جانوران و خوراک‌ها و داروها و نظایر آنها که کاربرد
فراوان دارد.
واژه‌های مهجور یا متروک در فهرست نیامده است. این‌گونه واژه‌ها از هر متنی با ضبط همان متن نقل می‌شود.
در
مواردی که ضبط کلمه یا اسمی (اعم از اسم شخص یا محل جغرافیایی) با ضبط
مختار آن کلمه یا اسم متفاوت باشد، در متون تاریخی و قدیمی همان ضبط قدیم
نوشته می‌شود.
در ضبط واژه‌ها، ضوابط زیر به ترتیب اولویت رعایت شده است:
ـ رواج ضبط: مثلاً صورت‌های آذوقه، حوله، حلیم، تالار، قدّاره، قورباغه و... به همین اعتبار انتخاب شده است.
ـ در
موارد نادر، بعضی ملاحظات تاریخی و همچنین پرهیز از افزایش تعداد واژه‌هایی
که دارای املای واحد اما به دو یا چند معنی است مورد نظر بوده است.
ـ عموماً ضبط کتاب‌های درسی، به‌ویژه دبستانی، ترجیح داده شده است.
ـ صورت املایی تازه، هرچند مرجّح باشد، پیشنهاد نشده است.
|
|
ضبط مختار
|
|
آ/ا
|
|
|
آزوقه/ آذوقه
|
آذوقه
|
|
آروغ/ آروق
|
آروغ
|
|
آقا/ آغا
|
آقا
(کلمهٔ
«آقا» امروزه با حرف «ق» نوشته می‌شود، ولی این کلمه در قدیم گاهی لقب
زنان بوده و با حرف «غ» به‌صورت «آغا» نوشته می‌شده است، مانند شادملک‌آغا،
گلین‌آغا، و گاهی نیز با همین کتابت در مورد مردان به‌کار می‌رفته‌است،
مانند آغامحمّدخان و آغاپاشا. در این موارد خاص، در خطّ فارسی امروز نیز
همان ضبط قدیم رعایت می‌شود.)
|
|
اتاق/ اطاق
|
اتاق
|
|
اتو/ اطو
|
اتو/ اطو
|
|
اختاپوس/ اختاپوث
|
اختاپوس
|
|
اسطبل/ اصطبل
|
اسطبل
|
|
اسطرلاب/ اصطرلاب
|
اسطرلاب
|
|
افسنتین/ افسنطین
|
افسنتین
|
|
اَلَم‌شنگه/ عَلَم‌شنگه
|
اَلَم‌شنگه
|
|
امپراتور/ امپراطور
|
امپراتور
|
|
امپراتریس/ امپراطریس
|
امپراتریس
|
|
اُتراق/ اطراق
|
اُتراق
|
|
ب
|
|
|
باباغوری/ باباقوری
|
باباغوری
|
|
باتری/ باطری
|
باتری/ باطری
|
|
باتلاق/ باطلاق
|
باتلاق
|
|
باجناغ/ باجناق
|
باجناغ
|
|
بغچه/ بقچه
|
بغچه/ بقچه
|
|
بلغور/ بلقور
|
بلغور
|
|
بلیت/ بلیط
|
بلیت
|
|
پ
|
|
|
پاتوق/ پاتوغ
|
پاتوق
|
|
ت
|
|
|
ترق‌وتوروق/ تاراغ‌وتوروغ
|
ترق‌وتوروق
|
|
تارم/ طارم
|
طارم
|
|
تنبور/ طنبور
|
تنبور
|
|
تاس/ طاس
|
طاس
|
|
تاس‌کباب/ طاس‌کباب
|
طاس‌کباب
|
|
تاغ/ تاق (نام درختچه)
|
تاغ
|
|
تاق/ طاق
|
طاق
|
|
تاق/ طاق (در مقابل جفت)
|
تاق
|
|
تاقدیس/ طاقدیس
|
طاقدیس
|
|
تالار/ طالار
|
تالار
|
|
تاول/ طاول
|
تاول
|
|
تایر/ طایر (چرخ‌ماشین)
|
تایر
|
|
تباشیر/ طباشیر
|
تباشیر
|
|
تبرخون/ طبرخون
|
تبرخون/ طبرخون
|
|
تبرزد/ طبرزد
|
تبرزد/ طبرزد
|
|
تبرزین/ طبرزین
|
تبرزین
|
|
تپانچه/ طپانچه
|
تپانچه
|
|
تپیدن/ طپیدن
|
تپیدن
(مشتقات آن نیز با «ت» نوشته می‌شود)
|
|
تُپق/ طُپق/ تُپغ
|
تُپُق
|
|
تُتماج/ طُطماج (نام نوعی آش)
|
تُتماج
|
|
تراز/ طراز
|
تراز (= ترازِ آبی)
|
|
تراز/ طراز
|
طراز (= نگارِ جامه)
(همچنین در عبارتی مثل «طراز اول» به معنای «دارای مقام اول») هم‌تراز و هم‌طراز هر دو صحیح است.
|
|
ترخون/ طرخون
|
ترخون
|
|
ترقّه/ طرقّه
|
ترقّه
|
|
تشت/ طشت
|
تشت/ طشت
|
|
تغار/ طغار
|
تغار
|
|
توبیقا/ طوبیقا
|
طوبیقا
|
|
توفان/ طوفان
|
توفان/ طوفان
|
|
چ
|
|
|
چارق/ چارغ
|
چارق
|
|
چلغوز/ چلقوز
|
چلغوز
|
|
خ
|
|
|
ختمی/ خطمی (گُل)
|
خطمی
|
|
د
|
|
|
دوقلو/ دوغلو
|
دوقلو
|
|
ز
|
|
|
زغال/ ذغال
|
زغال
|
|
س
|
|
|
سوغات/ سوقات
|
سوغات
|
|
غ
|
|
|
غلتیدن/ غلطیدن
|
غلتیدن
(همچنین مشتقات آن مثل «غلتان»، «غلتک»، «بام غلتان»)
|
|
ق
|
|
|
قاتی/ قاطی
|
قاتی
|
|
قاروقور/ غاروغور
|
قاروقور
|
|
قباد/ غباد (نام ماهی)
|
قباد
|
|
قدّاره/ غدّاره
|
قدّاره
|
|
قُدقُد/ غُدغُد
|
قُدقُد
|
|
قدغن/ غدغن/ غدقن
|
غدغن
|
|
قراقروت/ قراقروط
|
قراقروت
|
|
قرتی/ غرتی
|
قرتی
|
|
قرشمال/ غرشمال
|
قرشمال
|
|
قُرُق/ غُرُق
|
قُرُق
|
|
قرمه/ غرمه/ قورمه
|
قورمه
|
|
قروش/ غروش
|
قروش
|
|
قَزقان/ قَزغان
(گونه‌های دیگر: قازغان/ قازقان، غزغن/ قزغن)
|
قَزقان
|
|
قشقرق/ غشغرق
|
قشقرق
|
|
قشلاق/ قشلاغ
(گونه‌های دیگر: قیشلاق/ قیشلاغ)
|
قشلاق
|
|
قفس/ قفص
|
قفس
|
|
قُلُپ/ غُلُپ
|
قُلپ
|
|
قلنبه/ غلنبه
|
قلنبه
|
|
قلیان/ غلیان
|
قلیان
|
|
قورباغه/ غورباغه
|
قورباغه
|
|
قورت/ غورت
|
قورت
|
|
قوطی/ قوتی
|
قوطی
|
|
قِیقاج/ غِیقاج
|
قِیقاج
|
|
قِیماق/ قِیماغ
|
قِیماق
|
|
ل
|
|
|
لاتاری/ لاطاری
|
لاتاری
|
|
لق/ لغ
|
لق
|
|
لق‌ولوق/ لغ‌ولوغ
|
لق‌ولوق
|
|
لق‌لق/ لغ‌لغ
|
لق‌لق
|
|
لوطی/ لوتی
|
لوطی
|
|
م
|
|
|
ملات/ ملاط
|
ملاط
|
|
ن
|
|
|
ناسور/ ناصور
|
ناسور
|
|
نسطوری/ نستوری
|
نسطوری
|
|
نِق‌نِق/ نِغ‌نِغ
|
نِق‌نِق
|
|
نفت/ نفط
|
نفت
|
|
نفتالین/ نفطالین
|
نفتالین
|
|
و
|
|
|
ورغُلُمبیدن/ ورقُلُمبیدن
|
ورقُلُمبیدن
|
|
وَق‌وَق/ وَغ‌وَغ
|
وَغ‌وَغ
|
|
ﻫ
|
|
|
هلیم/ حلیم
|
حلیم
|
|
هوله/ حوله
|
حوله
|
|
هیز/ حیز
|
هیز
|
|
ی
|
|
|
یاتاقان/ یاطاقان
|
یاتاقان
|
|
یالقوز/ یالغوز
|
یالقوز
|
|
یرقه/ یرغه/ یورقه/ یورغه
|
یورغه
|
|
یغور/ یقور
|
یغور
|
فهرست اَعلام دارای دو یا چند صورت املایی با ضبط مختار
|
صورت‌های املایی
|
ضبط مختار
|
|
آ/ ا
|
|
|
آغاخان/ آقاخان
|
آقاخان
|
|
آغاجری/ آقاجری
|
آغاجری
|
|
آلاداغ/ آلاداق
|
آلاداغ
|
|
اُترار/ اُطرار
|
اُترار
|
|
اتریش/ اطریش
|
اتریش
|
|
استهبانات/ اسطهبانات/ اصطهبانات
|
|
|
استخر/ اسطخر/ اصطخر
|
استخر/ اسطخر
|
|
ایتالیا/ ایطالیا
|
ایتالیا
|
|
ایذه/ ایزه
|
ایذه
|
|
ب
|
|
|
باتوم/ باطوم
|
باطوم
|
|
بوذرجمهر/ بوزرجمهر
|
بوزرجمهر
|
|
پ
|
|
|
پتر کبیر/ پطر کبیر
|
پتر کبیر
|
|
پترزبورگ/ پطرزبورگ
|
پترزبورگ
|
|
ت
|
|
|
تائیس/ طائیس
|
تائیس
|
|
تاب/ طاب
(نام رودی که از کهکیلویه سرچشمه می‌گیرد)
|
تاب
|
|
تارم/ طارم
|
طارم
|
|
تالش/ طالش
|
تالش/ طالش
|
|
تایباد/ طایباد
|
تایباد
|
|
تَبَرک/ طَبَرک
|
تَبَرک
|
|
تپور/ طپور
|
تپور
|
|
تخار/ طخار
|
تخار/ طخار
|
|
تخارستان/ طخارستان
|
تخارستان/ طخارستان
|
|
ترابلس/ طرابلس
|
طرابلس
|
|
ترشیز/ طرشیز
|
ترشیز
|
|
ترقبه/ طرقبه
|
|
|
تسوج/ طسوج
|
تسوج*/ طسوج
|
|
توالش/ طوالش
|
توالش/ طوالش*
|
|
توس/ طوس
|
توس/ طوس*
|
|
توسی/ طوسی
|
طوسی
(طوسی وقتی اسم یا لقب باشد، مانند خواجه نصیرالدّین طوسی، فردوسی طوسی، همیشه با «ط» می‌آید.)
|
|
تهران/ طهران
|
تهران
|
|
تهماسب/ طهماسب
|
تهماسب/ طهماسب
|
|
تهمورث/ طهمورث
|
تهمورث/ طهمورث
|
|
تیسفون/ طیسفون
|
تیسفون
|
|
ج
|
|
|
جابلسا/ جابلصا
|
جابلسا
|
|
خ
|
|
|
ختا/ خطا
|
ختا
|
|
خواف/ خاف
|
خاف
|
|
ز
|
|
|
زنون/ ذنن
|
زنون
|
|
س
|
|
|
ساوجبلاغ/ ساوجبلاق
|
ساوجبلاغ
|
|
سُغد/ صُغد
|
سُغد
|
|
سقلاب/ صقلاب
|
سقلاب/ صقلاب
|
|
ش
|
|
|
شبورغان/ شبورقان
|
شبورغان
|
|
ع
|
|
|
عیسو/ عیصو
|
عیسو
|
|
ق
|
|
|
قباد/ غباد
|
قباد
|
|
قَرلغ/ قَرلق
|
قَرلق
|
|
قره‌آغاج/ قره‌آقاج
|
قره‌آغاج
|
|
ک
|
|
|
کیقباد/ کیغباد
|
کیقباد
|
|
ل
|
|
|
لوت/ لوط (کویر)
|
لوت
|
|
لوت/ لوط (قوم)
|
لوط
|
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* واژه‌هایی
که حرف آغازی آنها دارای دو گونهٔ نوشتاری است، برای سهولت مراجعه، فقط
ذیل حرفی آورده شده است که اگر می‌خواستیم آن کلمه را به فارسی سَره
بنویسیم با آن حرف می‌نوشتیم، به‌جز کلماتی که با دو حرف «ق» و «غ» آغاز
می‌شود که ذیل حرف «ق» آورده شده است.
1. وزارت کشور، در تقسیمات کشوری، «استهبان» را به‌جای «استهبانات» برگزیده است.
|