جدول راهنمای دستور خط زبان فارسی

(به ترتیب اولویت بر اساس: 1- «دستور خط فارسی» مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی و 2- «نگارش و ویرایش» احمد سمیعی)

 

ردیف

موضوع

درست

نادرست

1

علامت نقل قول (SHIFT+K/L)

«--»

"—"

2

ّ (تشدید) گذاشتن تشدید همیشه ضرورت ندارد مگر در جایی که موجب ابهام و التباس شود که یکی از مصادیق آن هم‌نگاشتهاست: معین/معیّن؛ علی/علّی؛ کُره/کُرّه؛ بنا/بنّا (SHIFT+F)

3

ء (همزه) در کلمات فارسی به کار نمی‌رود ولی در کلمات عربی علامت آن را حتماً به کار ببریم. (SHIFT+N/M/V)

جرئت

مسئول

مسئله

هیئت

نشئت

مبدأ

منشأ

شئون

رؤسا

جرأت

مسؤول

مسأله

هیأت

نشأت

مبداء

منشاء

4

اً – اٌ - اٍ (تنوین) در کلمات فارسی به کار نمی‌رود، ولی در کلمات عربی، حتماً آورده شود. (SHIFT+Q)

گاهی

تلفنی

دوم، ثانیاً

سوم، ثالثاً

خواهش می‌کنم، لطفاً

ناچار

مشارٌ‌الیه

مضافٌ‌الیه

گاهاً

تلفناً

دوماً

سوماً

خواهشاً

ناچاراً

5

ابن/ بن بین دو اسم خاص هر دو صحیح است

حسین‌بن علی‌حسین ابن علی

6

ات (علامت جمع عربی) را نباید در کلمات فارسی استفاده کرد.، استثناء: سبزیجات

گزارشها

پیشنهادها

گرایشها

کارخانه‌ها

سفارشها

فرمایشها

سبزیجات

باغات

گزارشات

پیشنهادات

گرایشات

کارخانجات

سفارشات

فرمایشات

سبزی‌ها

باغها

7

آن همیشه جدا نوشته می‌شود مگر: آنها، آنجا، آنکه، بدان، آنچه، وانگهی

آن (کسی) که

چنان‌که

8

این همیشه جدا نوشته می‌شود مگر: اینها، اینجا، اینکه، بدین

از این رو

ازینرو

9

ای (حرف ندا) همیشه جدا از منادا نوشته می‌شود:

ای‌خدا

ای‌که

10

ب زینت، نون نفی، میم نهی بر سر افعالی که با الفِ مفتوح یا مضموم آغاز می‌شوند

بینداز

نیفتاد

میفکن

بیانداز

نیافتاد

میافکن

11

به همیشه جدا نوشته می‌شود مگر:

1- هنگامی که بر سر فعل و مصدر و ترکیبات این عناصر بیاید: بگفتم، بروم، بنماید، بخوان، بساز، بسازبفروش

2- بدین – بدان – بدو - بدیشان

3- هرگاه صفت بسازد: بخرد، بسزا، بشکوه، بهنجار، بنام، بجا، (ولی در موارد دیگر جدا نوشته می‌شود: به قاعده، به اسلوب)

4- در ترکیب‌های قالبی عربی: بلافصل، بلاعوض، بلاحساب، بعینه، قائم بأمرالله

به‌اصطلاح

جا‌به‌جا

رو‌به‌رو

سر‌به‌سر

خود‌به‌خود

به‌تنهایی

به‌ویژه

به‌خصوص

به‌دلیل

به‌علت

به‌صورت

به‌وجود

به‌سرعت

به‌طور

به‌خاطر

به‌راحتی

به‌کار بردن

به‌دست‌آوردن

به‌سربردن

باصطلاح

جابجا

روبرو

سربسر

خود بخود

بتنهایی

بویژه

بخصوص

بدلیل

بعلت

بصورت

بوجود

بسرعت

بطور

بخاطر

براحتی

بکار بردن

بدست آوردن

بسر بردن

12

بی همیشه جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود، مگر آنکه کلمه بسیط‌گونه باشد، یعنی معنای آن دقیقاً مرکب از معانی اجزای آن نباشد:

بی‌شک

بی‌گمان

بی‌خرد

بیهوده

بیسواد

بیکار

بی‌نهایت

بیزار

بیداد

بیگانه

بیراه

بیخود

بیچاره

بینوا

بیجا

بیشک

بیگمان

بیخرد

بی‌هوده

بی‌سواد

بی‌کار

بینهایت

13

ه در کلمات عربی استفاده می‌شود (SHIFT+Z) با فونت TIMES NEW ROMAN

دایره‌المعارف، صلوه، مشکوه، لیله‌القدر، ثقه‌الاسلام، طرفه‌العین، حجه‌الاسلام، آیه‌الله، زکوه، کامله‌الوداد، لیله‌القدر، ،

-ی (نشانه الف کوتاه) در کلمات عربی موجود در فارسی استفاده می‌شود

موسی، عیسی، یحیی، طوبی، کبری، مرتضی، مصطفی، مجتبی،

الی، علی، حتی، اولی

14

-تر/ -ترین

به غیر از بیشتر/ بیشترین، کمتر/ کمترین، بهتر/ بهترین، مهتر، کهتر باقی جدا نوشته می‌شود.

بیشتر

کمترین

مهم‌تر

بیش‌تر

کم‌ترین

مهمتر

15

چه جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود، مگر در: چرا، چگونه، چقدر، چطور، چسان

چه جدا از کلمه پیش از خود نوشته می‌شود، مگر در: آنچه، چنانچه

16

حرکت‌گذاری تنها در حدی لازم است که احتمال بدخوانی و ابهام داده شود: عُرضه/عَرضه؛ حَرف/حِرَف

(SHIFT+A/S/D)

17

را در همه جا جدا از کلمه پیش از خود نوشته می‌شود، مگر در: چرا (در معنای «برای چه» و در معنای «آری» در پاسخ به پرسش منفی) و مرا

آن را

این را

تو را

18

ضمایر متصل ملکی همواره به کلمات پیش از خود می‌چسبد، مگر در: کلماتی که به ه (بیان حرکت)-و-ی ختم می‌شود (در این موارد فقط به ابتدای ضمایر ملکی مفرد حرف "ا" اضافه می‌شود)

خانه‌ام - خانه‌ات - خانه‌اش

خانه‌مان - خانه‌تان - خانه‌شان

پی‌ام - پی‌ات - پی‌اش

پی‌مان - پی‌تان - پی‌شان

کشتی‌ام - کشتی‌ات - کشتی‌اش

کشتی‌مان- کشتی‌تان- کشتی‌شان

رادیوام – رادیوات - رادیواش

رادیومان – رادیوتان - رادیوشان

خانه‌م - خانه‌ت - خانه‌ش

خانه‌امان - خانه‌اتان - خانه‌اشان

19

کلمات مرکب

تصمیم‌گیری

خشونت‌بار

برف‌گیر

آفتاب‌گیر

یکشنبه

جهت‌گیری

چشم‌پوشی

غیرقانونی

غیررسمی

هرچند

اگرچه

بنابراین

20

که

همیشه جدا نوشته می‌شود به جز در سه مورد: بلکه، اینکه، آنکه

21

می – همی – نمی (همواره جدا نوشته می‌شود)

می‌رسد

نمی‌توانم

میرسد

نمیتوانم

22

ه (های بیان حرکت)

علاقه‌مند

بندگی

خانگی

همیشگی

هفتگی

علاقمند

بنده‌گی

خانه‌گی

همیشه‌گی

هفته‌گی

23

ها همواره جدا نوشته می‌شود مگر در

1- اینها و آنها

کتا‌ب‌ها

باغ‌ها

چاه‌ها

کوه‌ها

گره‌ها

میوه‌ها

خانه‌ها

سفیه‌ها

فقیه‌ها

تپه‌ها

24

هم همیشه جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود مگر:

1- کلمه بسیط گونه باشد

2- جزء دوم تک هجایی باشد

3- جزء دوم با مصوت "آ" شروع شود، مگر هنگامی که همزه در ابتدای جزء دوم تلفظ شود (تبصره: هم، بر سر کلماتی که با "الف" یا "م" آغاز می‌شود، جدا نوشته می‌شود: هم‌اسم، هم‌مرز، هم‌مسلک)

همشهری

همشیره

همدیگر

همسایه

همین

همان

همچو

همچنین

همچنان

همدرس

همسنگ

همگام

همپا

همدل

همگام

همکار

همرزم

همراه

همایش

هماورد

هماهنگ

هم‌آرزو

هم‌مرز

هم‌آرمان

هم‌اسم

هم‌مسک

25

همین/همان همواره جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود

همان‌کتاب

همین‌خانه

همین‌جا

26

هیچ همواره جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود

هیچ‌یک

هیچ‌کدام

هیچ‌کس

27

یک در ترکیب، جدا از جزءِ پس از خود نوشته می‌شود، مگر در موارد: یکتا، یکجا، یکدست، یکدفعه، یکدیگر، یکرنگ، یکرو، یکسان، یکسره، یکسو، یکشنبه، یکنواخت

 

نیم‌فاصله: -

-گو -نویس -نگار -خوان
-افزار -مندی -پرور -پرداز
-آموز -آمیز -پذیر -دهنده
-ده -کننده -کن -گشا
-بین -بینانه نا- پاک-
هم- -گیری -گردانی -آور
-گرا -سازی -تر -ترین
-تری -ال -انداز -شناخت
-شناختی -شناس -شناسی -گون
-گونه -تان -شان -مان
-اش -ام -ات -ای
-اند -ایم -اید -ام
-ها می- همی- نمی-
بین- برون- درون- میان-
بی- غیر-
 

عبارات و اصطلاحات عربی:

کلمات عربی با همزه انتهائی (SHIFT+M) یا همزه پایانی (M)، اگر به تلفظ در نیاید، طبعاً در نوشتار منعکس نمی‌شود: انشا، علما، لولو، شی و کلماتی که در ستون سمت راست آمده است.

انتهاء انتهائی

ارتقاء ارتقائی

ادعاء ادعائی

اجراء اجرائی

خطاء خطائی

دنیاء دنیائی

اتکاء اتکائی

زیربناء زیربنائی

مجزاء مجزائی

معناء ؟ معنائی – معنایی ؟؟

محتواء ؟ محتوائی – محتوایی ؟؟

تقواء تقوائی – تقوایی ؟؟

القاء القائی

شهداء شهدائی

ماوراء ماورائی

ایفاء ایفائی

انشاء انشائی

اشیاء اشیائی

ابقاء ابقائی

اغماء اغمائی

اداء ادائی

خلاء خلائی

همزه: (SHIFT+M/N/B/V)

* تایید – تاکید – تاثیر – تالیف – متاثر – متاسفانه – تاسف – تالم –

* موثر – مومن – مودب – سوال – مولف – مونث

در کلمات فوق لازم است علامت همزه (ء) روی کرسی آن (الف یا و) قرار گیرد.

تنوین:

* نوعا – اسنادا – عمدتا – مفهوما – الزاما – قطعا – اصالتا – حدودا – لزوما – مطمئنا – حتما – دائما – تلویحا – عموما - نهایتا

* نسبتا – صرفا – اساسا – مشخصا – بعدا – شدیدا – منحصرا – ذاتا – تماما – متعاقبا – دقیقا – عمیقا – عمدا – تدریجا – واقعا یقینا – سریعا - صراحتا

* اصلا – کاملا – احتمالا – کلا – اولا – مثلا – معمولا – قبلا – عملا -

1- در کلمات فوق لازم است علامت تنوین (ء) روی کرسی الف قرار گیرد.

2- به جای برخی از قیدهای تنوین‌دار عربی می‌توان از ترکیب «اسم + ی» استفاده کرد: اسمی، تخمینی، حدودی، حتمی، تلویحی، عمدی

3- یا از ترکیب «به/ با/ در + اسم» استفاده کرد. در این موارد نیازی نیست از کلمات «طور، صورت، گونه و ...» استفاده کرد: به نوعی، به شدت، به تمامی، به دقت، به عمد، به تدریج، به واقع، به کل/ به کلی، به عمل، به یقین، به سرعت‌، با اطمینان، در حدود، به صراحت

3- از ترکیب فوق برای قیدهای فارسی نباید استفاده کرد: خوب، درست، تند، کُند، نرم، آرام، آهسته

* به خوبی، به درستی، به تندی، به کُندی، به نرمی، به آرامی، به آهستگی

ال-:

موجود

پیشنهادی

موجود

پیشنهادی

دارالشفاء

صعب‌العلاج

دارالحکمه

صعب‌العبور

سخت‌گذر

بیت‌الحکمه

دایره‌المعارف

دانشنامه

بین‌النهرین

مع‌الوصف

با این وصف

ماوراء‌النهار

مع‌الإسف

با عرض تأسف

بین‌الحرمین

ماءالشعیر

آبجو

دارالفنون

بین‌المللی

دارالکتب

دارالایتام

یتیم‌خانه

دارالخلافه

مجهول‌الهویه

دارالترجمه

بالاخره

سرانجام

دارالحکومه

خاتمه‌الامر

آخر کار

دارالسلام

کامله‌الوداد

حجه‌الاسلام

لیله‌القدر

شب قدر

ثقه‌الاسلام

خاتم‌الانبیاء

دراالبیضاء

دارالمساکین

طبیب‌السلطنه

دارالسلطنه

حبیب‌الرحمن

رفیق‌العلماء

خادم‌المله

خادم‌الاغنیاء

وکیل‌الرعایا

وکیل‌الدوله

ترکیبات عربی:

مـِن: من بعد – من دون – من جمله

ما: مادون – ماجرا – ماوقع – مادام – مازاد – مابین

بل: بلکه – بـِلا – بلادرنگ – بلاشک – بلافاصله -- بلامانع

فی: فی‌الفور – فی‌الجمله – فی‌الحال –

ب: بالاخره – بالنیه

غیر: عیرممکن – غیر قابل قبول –

ماوراء: ماوراء بنفش – ماوراء‌النهر –

مع: قیاس مع‌الفارق – مع‌الوصف – مع‌الأسف –

بدون: بدون شک – بدون خیال –


دفعات مشاهده: 241906 بار   |   دفعات چاپ: 1750 بار   |   دفعات ارسال به دیگران: 0 بار   |   0 نظر

کلیه حقوق این تارنما متعلق به فصل‌نامة علمی - پژوهشی پردازش علائم و داده‌ها است.